Tι σημαίνει ευημερία; Τι σημαίνει «είμαι καλά»; Κάθε άλλο παρά αυτονόητες είναι αυτές οι έννοιες. Πασχίζουμε όλοι, ο καθένας με τον τρόπο του, να κατακτήσουμε την ευημερία, με την αβεβαιότητα και το άδηλο μέλλον που καραδοκεί.
Ζούμε σε καιρούς όπου η ψυχή πάσχει περισσότερο από ποτέ. Η κατάθλιψη αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα υγείας στον σύγχρονο δυτικό κόσμο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, λόγω της υψηλής συχνότητας εμφάνισής της προβλέπεται πως το 2020 θα είναι παγκοσμίως η δεύτερη νόσος που οδηγεί σε απώλεια ζωής, αναπηρία και κοινωνική δυσλειτουργία.
Αν πολύ απλά ορίσουμε την ψυχική υγεία ως την αναγκαία ικανότητα του ατόμου να αγαπά και να εργάζεται, θα λέγαμε ότι η κατάθλιψη είναι ένας σκοτεινός υπονομευτής. Στις βαριές μορφές της, ακυρώνει τη δυνατότητα του ατόμου να αγαπά, να συνάπτει δεσμούς αγάπης και αφοσίωσης με τους γύρω του και να μπορεί να είναι λειτουργικός για τις δραστηριότητες της καθημερινότητάς του.
Τα συμπτώματα είναι ψυχικά και σωματικά: παρατεταμένη θλίψη, κλάμα, ενοχές, αίσθημα αβοηθησίας και ανημπόριας, κοινωνική απομόνωση, άγχος, ευερεθιστότητα, κόπωση, διαταραχές της όρεξης, του ύπνου και της σεξουαλικής επιθυμίας. Ο πάσχων είναι σαν να ζει μια «νεκρή» ζωή.
Δεν προκαλεί απορία η ύπαρξη της κατάθλιψης, αντίθετα εκείνο που προκαλεί απορία και θα άξιζε να μας γεμίζει με δυσφορία και ντροπή για τον πολιτισμό μας είναι το γεγονός ότι σήμερα η κατάθλιψη παραμένει ταμπού. Στην εποχή μας που αρέσκεται να λογαριάζεται ως εξελιγμένη και εκσυγχρονισμένη, η κατάθλιψη ενεργοποιεί ακόμα προκαταλήψεις και φόβους: «κατάθλιψη σημαίνει τρέλα», «κατάθλιψη σημαίνει αδυναμία χαρακτήρα».
Το στίγμα δηλαδή σε όλο του το μεγαλείο. Ιδίως σε μια εποχή που θεοποιεί την ατομική επιτυχία, τα ατομικά επιτεύγματα, την ικανότητα του ανθρώπου να παράγει ή να καταναλώνει όλο και περισσότερα πράγματα, ο καταθλιπτικός έχει επιπλέον λόγους να περιθωριοποιείται. Μέσα από την ανημποριά που του αποδίδουν απομακρύνεται από το «ιδεώδες» του επιτυχημένου φυσιολογικού ανθρώπου.
Η προσδοκία ότι η δύναμη και η ανταγωνιστικότητα αποτελούν απόλυτους στόχους ζωής και αποτελεσματικά μέσα ευημερίας, πλήττει ιδιαίτερα την αυτοεικόνα των ανθρώπων με κατάθλιψη, ακριβώς διότι αυτές οι πτυχές της συμπεριφοράς παρεμποδίζονται λόγω της ίδιας της φύσης της διαταραχής. Ας τονίσουμε εδώ πόσο μια εύθραυστη αυτοεικόνα μπορεί να συμβάλλει στην επιδείνωση μιας ψυχικής διαταραχής, λόγω της έλλειψης πίστης και κινήτρου του ανθρώπου ως προς τη δυνατότητά του να παρέμβει στο πρόβλημά του.
Ωστόσο, και εδώ είναι η ειρωνεία, το υπόδειγμα του φυσιολογικού, προσαρμοσμένου, επιτυχημένου ενηλίκου έχει από μόνο του υπονομευτεί. Θα έπρεπε να είμαστε αλληλέγγυοι και προσεκτικοί ως προς την καταδίκη που επιφυλάσσουμε ως «υγιείς» στους καταθλιπτικούς.
Η κατάθλιψη αντιμετωπίζεται. Οι εξελίξεις στον χώρο της ψυχοφαρμακολογίας και των διαφόρων ψυχοθεραπειών έχουν συμβάλει σε σημαντικά ποσοστά θεραπευτικής επιτυχίας. Οι καταθλίψεις εντείνονται σε περιόδους κρίσεων και γενικευμένης ανασφάλειας. Περιττό να πούμε ότι η «θεραπεία» της κρίσης ξεφεύγει από τα χέρια των θεραπευτών. Ας μην ξεχνάμε ότι σε κάθε περίπτωση οι τελευταίοι που φταίνε είναι οι πάσχοντες πολίτες...
